Author: Sigurbjörn Svavarsson

Grí­mur Óðins  (Masks of Odin)

Elsa-Brita Titchenel

18. Rígsþula

Þetta er saga um vakningu mannkynsins úr dýraríkinu inn í frummanninn, steinaldarmanninn, þar sem þjálfun hans byrjaði, verkfæragerð og fullkomnun mannlegra verkfæra, löngu,löngu áður en mannkynið hafði öðlast hæfileikana sem skila okkur frá dýrunum í dag, þ.e. talsmál, afstæð hugsun, handverk, list og sköpun.
Rígur (1) er geisli Heimdallar „hvítasti Ás,“ áhrif sólarinnar. Táknrænt er hægt að jafna honum við Tý, guð upphafsins og við stjörnumerkið Hrútinn. Þulan er um hvernig guðkennd áhrif komu niður í mannkynið í þremur stigum fyrir óralöngu. Mannkynið var mállaust og án hugsunar og vegalaust, flaut áfram í hægagangi þróunarbrautarinnar án hvata eða löngunar til þroska, þegar samúðarfullur guð leit niður á það:
„Ár kváðu ganga
grænar brautir
öflgan ok aldinn
ás kunnigan,
ramman ok röskvan
Ríg stíganda. (1).
Hann ákvað að stíga niður til mannkynsins til að hjálpa manninum að vakna til síns heima, þ.e. ásmegin, guðskapara.
Fyrsta tilraun misheppnaðist, dyrnar að mannheimi, þess auma koti, voru lokaðar (2). Við aðra tilraun fann guð mann í betri húsakynnum þar sem dyrnar voru í hálfa gátt, (13) — að hluta móttækilegur11. Við þriðju tilraun fann hann mann í höll þar sem dyr voru opnar (23), það mannlega form var hæft til að móttaka guðleg áhrif í sjálfmeðvitundar huga.
Frá því varð maðurinn sjálfsmeðvitaður og fær um að ákvarða örlög sín. Með huganum kom frjáls vilji og með frjálsu vali fylgdi ábyrgð og maðurinn varð ábyrgur fyrir hugsunum sínum og athöfnum, sem og siðferði og vitsmunum. Það er eftirtektarvert að afkomanda guðsins í þriðju dvölinni var gefin þekking rúnanna sem hann meðtók og tók sér nafnið Rígur. Þessi kynstofn gat af sér síðari mannkyn þar sem yngsti konungurinn var hæfileikaríkur; „Klök nam fugla, kyrra elda, sefa of svefja, sorgir lægja,
Óvænt niðurstaða er í lok þulunnar þar sem kráka varar konung við að veiða fugla, heldur fremur ætti hann að ríða hestum, draga sverð og fella óvini:
„Hvat skaltu, Konr ungr,
kyrra fugla?
Heldr mætti ér
hestum ríða,
[hjörvi bregða]
ok her fella.”

Þarna er vísað til þess að hann ætti í stað þess að eltast við dýrslega náttúru,- að taka upp sverð viljans (þekkingu) og berja á óvini mannlegrar framþróunar,— eigingirni og sjálfselsku. Aðvörunin er eins og fyrirboði og áhyggjur af því að kynstofninn víki af þeim háleita vegi sem honum er ætlað6ur. Rígsþula er oft talin lýsa stéttarmun sem var í öllum samfélögum og það má svo sem hafa verið, en við ættum að hafa í huga að launsagnir hafa að geyma margvíslega djúpa merkingu sem er jafnvel á mörkum þess að við skiljum í dag. Ef við lítum á þróun fyrst og fremst sem birtingu vitundar klædda í form og persónuleika sjáum við hina guðlegu samúð stíga niður í Ríg, þennan guðumlíka forföður okkar sem kom og gaf okkur þá sérstöku mannlegu eiginleika er birtast smám saman sem reynsla okkar í lífi eftir líf og mun að lokum fullkomna mannkynið.

19. Kafli

Efnisyfirlit

________________________________________
Rígsþula
Svá segja menn í fornum sögum, at einnhverr af ásum, sá er Heimdallr hét, fór ferðar sinnar ok fram með sjóvarströndu nökkurri, kom at einum húsabæ ok nefndist Rígr. Eftir þeiri sögu er kvæði þetta:

1.
Ár kváðu ganga
grænar brautir
öflgan ok aldinn
ás kunnigan,
ramman ok röskvan
Ríg stíganda.

2.
Gekk hann meir at þat
miðrar brautar;
kom hann at húsi,
hurð var á gætti;
inn nam at ganga,
eldr var á golfi;
hjón sátu þar
hár at arni,
Ái ok Edda,
aldinfalda.

3.
Rígr kunni þeim
ráð at segja;
meir settisk hann
miðra fletja,
en á hlið hvára
hjón salkynna.

4.
Þá tók Edda
ökkvinn hleif,
þungan ok þykkvan,
þrunginn sáðum;
bar hon meir at þat
miðra skutla,
soð var í bolla,
setti á bjóð;
var kalfr soðinn
krása beztr.

5.
Rígr kunni þeim
ráð at segja;
reis hann upp þaðan,
réðsk at sofna;
meir lagðisk hann
miðrar rekkju,
en á hlið hvára
hjón salkynna.

6.
Þar var hann at þat
þríar nætr saman,
gekk hann meir at þat
miðrar brautar;
liðu meir at þat
mánuðr níu.

7.
Jóð ól Edda
jósu vatni,
hörvi svartan,
hétu Þræl.

8.
Hann nam at vaxa
ok vel dafna;
var þar á höndum
hrokkit skinn,
kropnir knúar,
fingr digrir,
fúlligt andlit,
lotr hryggr,
langir hælar.

9.
Nam han meir at þat
magns of kosta,
bast at binda,
byrðar gerva;
bar hann heim at þat
hrís gerstan dag.

10.
Þar kom at garði
gengilbeina,
aurr var á iljum,
armr sólbrunninn,
niðrbjúgt er nef,
nefndisk Þír.

11.
Miðra fletja
meir settisk hon;
sat hjá henni
sonr húss;
ræddu ok rýndu,
rekkju gerðu
Þræll ok Þír
þrungin dægr.

12.
Börn ólu þau,
– bjuggu ok unðu, –
hygg ek at héti
Hreimr ok Fjósnir,
Klúrr ok Kleggi,
Kefsir, Fúlnir,
Drumbr, Digraldi,
Dröttr ok Hösvir.
Lútr ok Leggjaldi;
lögðu garða,
akra töddu,
unnu at svínum,
geita gættu,
grófu torf.

13.
Dætr váru þær
Drumba ok Kumba,
Ökkvinkalfa
ok Arinnefja,
Ysja ok Ambátt,
Eikintjasna,
Tötrughypja
ok Trönubeina.
Þaðan eru komnar
þræla ættir.

14.
Gekk Rígr at þat
réttar brautir,
kom hann at höllu,
hurð var á skíði,
inn nam at ganga,
eldr var á golfi,
hjón sátu þar,
heldu á sýslu.

15.
Maðr teglði þar
meið til rifjar;
var skegg skapat,
skör var fyrir enni,
skyrtu þröngva,
skokkr var á golfi.

16.
Sat þar kona,
sveigði rokk,
breiddi faðm,
bjó til váðar;
sveigr var á höfði,
smokkr var á bringu,
dúkr var á halsi,
dvergar á öxlum.
Afi ok Amma
áttu hús.

17.
Rígr kunni þeim
ráð at segja;
[meir settisk hann
miðra fletja,
en á hlið hvára
hjón salkynna].

18.
[Þá tók Amma]
— — —
var kalfr soðinn
krása beztr.

19.
[Rígr kunni þeim
ráð at segja]
reis frá borði,
réð at sofna;
meir lagðisk hann
miðrar rekkju,
en á hlið hvára
hjón salkynna.

20.
Þar var hann at þat
þríar nætr saman;
liðu meir at þat
mánuðr níu.

21.
Jóð ól Amma
jósu vatni,
kölluðu Karl,
kona sveip rifti,
rauðan ok rjóðan,
riðuðu augu.

22.
Hann nam at vaxa
ok vel dafna,
öxn nam at temja,
arðr at gerva,
hús at timbra
ok hlöður smíða,
karta at gerva
ok keyra plóg.

23.
Heim óku þá
hanginluklu,
geitakyrtlu,
giftu Karli;
Snör heitir sú,
settisk und rifti;
bjuggu hjón,
bauga deildu,
breiddu blæjur
ok bú gerðu.

24.
Börn ólu þau,
– bjuggu ok unðu, –
hét Halr ok Drengr,
Hölðr, Þegn ok Smiðr,
Breiðr, Bóndi,
Bundinskeggi,
Búi ok Boddi,
Brattskeggr ok Seggr.

25.
Enn hétu svá
öðrum nöfnum,
Snót, Brúðr, Svanni,
Svarri, Sprakki,
Fljóð, Sprund ok Víf,
Feima, Ristill.
Þaðan eru komnar
karla ættir.

26.
Gekk Rígr þaðan
réttar brautir;
kom hann at sal,
suðr horfðu dyrr,
var hurð hnigin,
hringr var í gætti.

27.
Gekk hann inn at þat,
golf var stráat;
sátu hjón,
sáusk í augu,
Faðir ok Móðir,
fingrum at leika.

28.
Sat húsgumi
ok sneri streng,
alm of bendi,
örvar skefti;
en húskona
hugði at örmum,
strauk of rifti,
sterti ermar.

29.
Keisti fald,
kinga var á bringu,
síðar slæður,
serk bláfáan;
brún bjartari,
brjóst ljósara,
hals hvítari
hreinni mjöllu.

30.
Rígr kunni þeim
ráð at segja;
meir settisk hann
miðra fletja,
en á hlið hvára
hjón salkynna.

31.
Þá tók Móðir
merkðan dúk,
hvítan af hörvi,
hulði bjóð,
hon tók at þat
hleifa þunna,
hvíta af hveiti,
ok hulði dúk.

32.
Framm setti hon
fulla skutla,
silfri varða, á bjóð,
fáin fleski
ok fugla steikða,
vín var í könnu,
varðir kálkar;
drukku ok dæmðu,
dagr var á sinnum.

33.
Rígr kunni þeim
ráð at segja;
reis hann at þat,
rekkju gerði.
Þar var hann at þat
þríar nætr saman;
gekk hann meir at þat
miðrar brautar;
liðu meir at þat
mánuðr níu.

34.
Svein ól Móðir,
silki vafði,
jósu vatni,
Jarl létu heita;
bleikt var hár,
bjartir vangar,
ötul váru augu
sem yrmlingi.

35.
Upp óx þar
Jarl á fletjum;
lind nam at skelfa,
leggja strengi,
alm at beygja,
örvar skefta,
flein at fleygja,
frökkur dýja,
hestum ríða,
hundum verpa,
sverðum bregða,
sund at fremja.

36.
Kom þar ór runni
Rígr gangandi,
Rígr gangandi,
rúnar kendi;
sitt gaf heiti,
son kveðsk eiga;
þann bað hann eignask
óðalvöllu,
óðalvöllu,
aldnar byggðir.

37.
Reið hann meir þaðan
myrkvan við,
hélug fjöll,
unz at höllu kom;
skaft nam at dýja,
skelfði lind,
hesti hleypði
ok hjörvi brá;
víg nam at vekja,
völl nam at rjóða,
val nam at fella,
vá til landa.

38.
Réð hann einn at þat
átján búum,
auð nam skipta,
öllum veita
meiðmar ok mösma,
mara svangrifja,
hringum hreytti,
hjó sundr baug.

39.
Óku ærir
úrgar brautir,
kómu at höllu,
þar er Hersir bjó;
mey átti hann
mjófingraða,
hvíta ok horska,
hétu Erna.

40.
Báðu hennar
ok heim óku,
giftu Jarli,
gekk hon und líni;
saman bjuggu þau
ok sér unðu,
ættir jóku
ok aldrs nutu.

41.
Burr var inn ellsti,
en Barn annat,
Jóð ok Aðal,
Arfi, Mögr,
Niðr ok Niðjungr,
– námu leika, –
Sonr ok Sveinn,
– sund ok tafl, –
Kundr hét enn,
Konr var inn yngsti

42.
Upp óxu þar
Jarli bornir,
hesta tömðu,
hlífar bendu,
skeyti skófu,
skelfðu aska.

43.
En Konr ungr
kunni rúnar,
ævinrúnar
ok aldrrúnar;
meir kunni hann
mönnum bjarga,
eggjar deyfa,
ægi lægja.

44.
Klök nam fugla,
kyrra elda,
sefa of svefja,
sorgir lægja,
afl ok eljun
átta manna.

45.
Hann við Ríg jarl
rúnar deildi,
brögðum beitti
ok betr kunni;
þá öðlaðisk
ok þá eiga gat
Rígr at heita,
rúnar kunna.

46.
Reið Konr ungr
kjörr ok skóga,
kolfi fleygði,
kyrrði fugla.

47.
Þá kvað þat kráka,
sat kvisti ein:
„Hvat skaltu, Konr ungr,
kyrra fugla?
Heldr mætti ér
hestum ríða,
[hjörvi bregða]
ok her fella.

48.
Á Danr ok Danpr
dýrar hallir,
æðra óðal
en ér hafið;
þeir kunnu vel
kjóli at ríða,
egg at kenna,
undir rjúfa.“

49.
Brún bjartari,
brjóst ljósara,
hals hvítari
hreinni mjöllu.

50.
Bjuggu hjón,
bauga deildu.

19. Kafli

Efnisyfirlit

Grí­mur Óðins  (Masks of Odin)

Elsa-Brita Titchenel

19. Loki stelur Brisingameninu

Hér er dæmi um er hrekkir Loka koma af stað keðju atburða sem eru nátengdir mannkynsþróuninni. Að ráði Óðins og sem oftar í hlutverki örlagavalds, karma, klófestir Loki hina verðmætu eign Freyju „eldmenið“ — sem táknar hina mannlegu greind. Freyja táknar ávallt hærri andlega eiginleika greindarinnar og er sem plánetuverund Venusar, verndari ríki bróður síns Freys, þ.e. mannkynsins á plánetunni Jörð.
Þegar Freyja mætir síðan Óðni og spyr um menið sitt, leggur guðinn til aðstæður sem eru mjög merkingafullar: hún verður að eggja til baráttu milli heimsins öflugustu konunga, ekki til að annar hvor vinni, heldur til að að báðir verði endanlega slegnir niður af „kristnum manni.“ Þetta orðalag endurspeglar viðhorf aldar er kristniboðar breiddu út guðspjall Friðarprinsins með vopnum í norðanverðri Evrópu og Íslandi. Krossinn er hin eilífa barátta ljóss og myrkurs: það er engin tilvera og engin þróun án spennunnar á milli þessara afla og sem einkennir lífið. Þetta er skýrt heimspekilegt hugtak sem næstum engin tekur eftir og týnist í klækjum Loka. En við nánari skoðun má sjá að barátta Freyju mun halda áfram meðan tilvera snýst og þróast meira með tímanum eftir því sem hjörtu mannanna yfirvinna átökin í sjálfum sér og öðlast og gefa friðinn sem kemur með skilningnum. Það mun auka fegurð Brisingarmens Freyju.
Úr Sörlaþætti. Orðið þáttur hefur sömu merkingu og orðið sutra í Sanskrít og merkir, – þátt í reipi.
Sagt er að Loki hafi uppgötvað að Freyja hafi fengið menið hjá dvergum. Loki tjáði Óðni þetta sem þá krafðist að Loki færði honum menið. Loki taldi það illmögulegt; engin gæti komist í heimkynni Freyju nema með samþykki hennar. Óðinn sagði honum engu að síður að fara og snúa ekki til baka nema með menið. Kvartandi hástöfum hélt Loki af stað. Hann kom að læstum heimkynnum Freyju og reyndi inngöngu án árangurs. Heljarkuldi var svo mikill utandyra að Loki fraus. Hann breytti sér þá í flugu og flaug inn í alla lása til að finna glufa til að komast inn, en fann enga. Að lokum fann hann glufu í rjáfri sem þó var ekki stærri en saumnál kæmist inn í og þar komst hann inn. Þegar hann litaðist um sá hann að allir voru sofandi. Hann gekk að dyngju Freyju og sá að hún var með menið um hálsinn en lásinn niður. Loki breytti sér þá í lús, settist á háls hennar og beit Freyju svo hún vaknaði, snéri sér á hliðina og sofnaði jafnharðan. Loki fer úr lúsargervinu tekur menið og opnar húsið og hverfur á braut og afhendir Óðni síðar menið.
Þegar Freyja vaknar um morguninn og sér allar hurðar opnar en óskemmdar og menið horfið var hún viss um hvað hafði gerst. Hún fer til hallarinnar, hittir Óðinn og segir hann hafa illa gert með því að láta stela meninu og krefst að fá það til baka. Óðinn segir að eins og hún hafi náð meninu eitt sinn muni hún aldrei fá það aftur , -nema hún eggi til baráttu milli heimsins öflugustu konunga, sem hver er yfir öðrum tíu konungum; ekki til að annar hvor vinni, heldur til að að báðir verði endanlega slegnir niður af einhverjum kristnum manni sem hafi hugrekki og svo góð örlög að hann hafi dirfsku til að leggja í þá og deyða. Aðeins þá munu vondum örlögum þeirra ljúka þegar þessi hetja losar þá frá þörfum þeirra og vandræðum á villubraut þeirra
Freyja samþykkir þetta og fær nemið til baka.

20. Kafli

Efnisyfirlit

Grí­mur Óðins  (Masks of Odin)

Elsa-Brita Titchenel

20. Gróttusöngur

„Myllusteinar Guðs mala hægt, og þeir mala smátt.“ — LONGFELLOW

Í þessari sögu eru tvær launsagnir sem virðast vísa til fjórða (Atlants) mann-kynsins á jörðunni. Báðar eru tilefni til fjölmargra sagna. Önnur er Gróttukviða, töframyllan eins og hún vísar til jarðneskra tímabila, þó eins og við höfum séð getur einnig haft alheimslega tilvísun. Hin sögnin er um smiðinn Völund. Hún vísar til hvernig á hinni miklu fjórðu öld sál mannkynsins — Völundar — var fönguð af hinum illa —Nidud konungi— efnisþyngstu öld mannkyns og jarðar.
Þessir atburðir í sögu mannkynsins áttu sér stað fyrir milljónum ára samkvæmt tímaskráningu theosófa, á þeim tíma er mannkynið hafði náð mestri efnisþróun, meiri líkamlegum eiginleikum og tækni en núverandi mannkyn hefur náð. En þetta var einhliða hæfni, því maðurinn hafði þá algjörlega týnt þeim andlegum eiginleikum sem honum voru gefnir á fyrri tímaskeiðum þegar kyni hans var leiðbeint fyrstu skrefin í frumbernsku hans.
Meðal launsagna sem teljast megi rekja til viskuhefða fornalda eru sögur um töframylluna nánast alls staðar eins, efnisþéttar og með þá sérstöðu að vera leyndardómsfyllstar. Það hefur aldrei verið útskýrt á fullnægjandi hátt af hverju fólk í öllum heimsálfum í fornöld hafi lagt sérstaka áherslu á töfraeiginleika þessa verkfæris. Þau litu ekki aðeins á eiginleika þess til að mala hveiti, heldur hugmynduðu það sem verkfæri fyrir guðina til að mala hvaðeina. Myllusteininn var ekki aðeins venjulegt verkfæri mannsins, heldur einnig verkfæri guðlegra afla sem ekki aðeins skapaði fæðu, heldur einnig heilsu, auð, salt, hamingju, allt forsendur friðar — hugans ekki síður en líkamans. Hann malaði meginlönd jarðarinnar sem og deyjandi heima í alheiminum og skilaði út einsleitu grunn-efni, svo nýjir heimar gætu orðið til. Í Kalevala hinni finnsku gerir himna-smiðurinn í upphafi tímans nokkrar misheppnaðar tilraunir til sköpunar þar til hann smíðar myllusteininn Sampo, sem muni mala til eyðingar og sköpunar heima eins lengi og þeir munu fæðast og deyja. Mayafólkið í Mið- Ameríku segir enn sögur af hinum heilaga myllusteini sem er bergmál löngu, löngu liðinna sagna. Í Eddu heitir hann Grótta, sem merkir vöxtur, sem merkingalega tengist framþróun.
Þessi töframyllusteinn allra fornsagna er í æfintýrasögum sem sprottið hafa frá þeim sýndur sem einstakt verkfæri sem getur búið til hvaðeina, eiginleika og hæfni lífvera sem og efnis. Það var skapað af guðlegum sendiboðum fyrir birtingu lífs og viðhaldi þess – og eyðingu.
Í einni Eddusagna eru tvær tröllskessur neyddar til að snúa myllusteini til að mala auð og þægindi fyrir Fróða konung (nafn hans þýðir velmegun) sem uppi var á fyrri hluta friðar og gleði- tímabilsins, sem þekkt var sem gullna öldin. Þær unnu látlaust við að framleiða endalausa ánægju fyrir vellíðan konungs. Þegar tímar liðu óx græðgi konungs fyrir meira gull og meiri velmegun að hann gaf tröllunum aðeins svo skamman hvíldartíma að sem nam hanagali. Þannig lagði hann grunn að falli sínu. Óhjákvæmilega hugðu hin sívinnandi tröll á hefndir. Samfelldur söngur þeirra í takt við ískur mylluhjólanna skilaði undan þeim her sem undir stjórn Mysings konungs sigraði Fróða og hernam lönd hans.
Mysingur konungur tók við myllusteini vaxtarins og með tímanum varð hann einnig fórnarlamb græðginnar, því töframyllusteinninn gaf honum það sem hann vildi og að lokum sukku lönd hans í hafið,— hin sígilda saga um flóðið sem sögð er um alla veröld.
Eins og í Biblíusögum og öðrum launsögnum táknar konungur eða aðrar ráðandi persónur þjóðir eða kynstofna á óskilgreindu tímabili í fornöld. Flóðið sem er víðnefnt, en umdeilt, kemur fyrir í öllum megin launsögnum og virðist hafa verið sameiginleg reynsla alls mannkyns. Sagnir af risi og hvarfi meginlanda í og úr hafi — bæði snögglega í miklum náttúruhamförum og sem hægfara breyting á meginlöndum. Hvort sem þær lýsa snöggum breytingum eða síendurteknum virðast þær hafa slík áhrif á mannlega vitund að þær hafa orðið sagnir fólks hvaðanæva af jörðunni.
Í ljósi vísindalegrar þekkingar í dag má gera ráð fyrir að hin guðlega myllukvörn vísi til einhvers meira en að lýsa breytingum á jarðfræði plánetunnar. Fjölbreytileg not hennar til að skapa hvaðeina — ekki aðeins efnislega hluti, heldur einnig óefnislega — er vísbending um að hún sé verkfæri til sköpunar. Í því samhengi á hún nána samsvörun við hamar Þórs, Mjölni (sem merkir „malari“). Mjölnir mylur jötnaheima, brýtur niður efnið í frumefnin. Hann er einnig verkfæri sköpunar, m.a. í einni sögu þar sem Þór og Mjölnir stjórnuðu brúðkaupi til að tryggja getnað og frjósemi.
Það er freistandi að bera saman þessa myllukvörn guða og svarthol stjörnufræðinnar, því með sífellt nýjum uppgötvunum í stjörnuvísindum um þessi áhugaverðu fyrirbæri sem svartholin eru, sýnist gangur þeirra nálgast lýsingu á hlutverki hinnar guðlegu myllukvarnar í launsögnunum. Eins og hringiða dró konungsríki Mysing inn í auga myllukvarnarinnar, dregur iðustraumur umhverfis svarthol allt efni sem nálgast það inn í sig og það hverfur úr sýnilegum alheimi. Þessu til viðbótar eru dulstirnin sem talin eru í miðju vetrarbrautarinnar og samastandi af svartholum sem geisla frá sér gífulegri orku í formi geislunar á öllum bylgjulengdum, allt frá innrauðum geislum til rafsegulbylgja. Þess má geta að í Meistarabréfunum (The Mahatma Letters, p. 47), sem gefin voru út í byrjun 19ándu aldar og fimmtíu árum áður en svarthol voru skilgreind — segir að efni úr dauðum heimum sé „endurgert í smiðju náttúrunnar.“
Slík guðleg kvörn tekur til kosmosins. Hinu mikla hjóli jarðneskrar Gróttu, kvörn grósku og þróunar er snúið af jötnaöflum aldanna og skapa afurð úr þeim fræjum sem hver „konungur“ eða kynstofn mannkyns leggur til. Annað hefur hún ekki. Hver siðmenning eða bylgja sérkenna ber því með sér fræ eigin afleiðinga. Á fyrra tímabili Fróða konungs ríkti friður og velmegun og er sagt að gullinn hringur hafi legið óhreyfður á fjölmennum krossgötum um aldir. Þegar hann hvarf þá leið gullna öldin undir lok. Ný öld tók við og Mysingur konungur varð nú flóðinu að bráð og ríki hans sökk í hafið kann að vera tilvísun í söguna um Atlantis meginlandið og menningu þess, sem sagt er að hafi sokkið í sæ. Í ritum theosófa markar sá atburður miðpunkt líftíma jarðarinnar og efnisþyngsta tímabil hennar — miðnætti mannkynsins.
Táknrænt var það miðnætti er jötunskessan spurði Mysing konung hvort hann hefði nægt salt. Það var stund ákvörðunar, að halda áfram sköpun efnisins og niður í þyngra efni eða snúa þróuninni við til andlegs þroska. Ákvörðun konungs olli því óumflýjanlega, flóðið sökkti skipi hans og tímabili hans lauk. Þá varð „sær saltur“ segir í sögunni. Fjórða öldin hafði sjálf orsakað eyðingu sína með vatni. Sá atburður gaf mannkyninu annað tækifæri til að rísa upp á ný til guðlegs markmið síns.

21. Kafli

Efnisyfirlit
________________________________________

Gróttasöngr

Skjöldr hét sonr Óðins, er Skjöldungar er frá komnir. Hann hafði setu ok réð löndum, þar sem nú er kölluð Danmörk, en þá var kallat Gotland. Skjöldr átti þann son, er Friðleifr hét, er löndum réð eftir hann. Sonr Friðleifs hét Fróði. Hann tók konungdóm eftir föður sinn í þann tíð, er Ágústus keisari lagði frið of heim allan. Þá var Kristr borinn. En fyrir því at Fróði var allra konunga ríkastr á Norðrlöndum, þá var honum kenndr friðrinn um alla danska tungu, ok kalla Norðmenn þat Fróðafrið. Engi maðr grandaði öðrum, þótt hann hitti fyrir sér föðurbana eða bróðurbana lausan eða bundinn. Þá var ok engi þjófr eða ránsmaðr, svá at gullhringr einn lá á Jalangrsheiði lengi.
Fróði konungr sótti heimboð í Svíþjóð til þess konungs, er Fjölnir er nefndr. Þá keypti hann ambáttir tvær, er hétu Fenja ok Menja. Þær váru miklar ok sterkar.
Í þann tíma fannst í Danmörk kvernsteinar tveir svá miklir, at engi var svá sterkr, at dregit gæti. En sú náttúra fylgði kvernunum, at þat mólst á kverninni, sem sá mælti fyrir, er mól. Sú kvern hét Grótti. Hengikjöftr er sá nefndr, er Fróða konungi gaf kvernina. Fróði konungr lét leiða ambáttirnar til kvernarinnar ok bað þær mala gull ok frið ok sælu Fróða. Þá gaf hann þeim eigi lengri hvíld eða svefn en gaukrinn þagði eða hljóð mátti kveða. Þá er sagt, at þær kvæði ljóð þau, er kallat er Gróttasöngr. Ok áðr létti kvæðinu, mólu þær her at Fróða, svá at á þeiri nótt kom þar sá sækonungr, er Mýsingr hét, og drap Fróða, tók þar herfang mikit. Þá lagðist Fróðafriðr.
Mýsingr hafði með sér Grótta ok svá Fenju ok Menju ok bað þær mala salt. Hann bað þær mala lengr. Þær mólu litla hríð, áðr niðr sukku skipin, ok var þar eftir svelgr í hafinu, er særinn fellr í kvernaraugat. Þá varð sær saltr.

1.
Nú eru komnar
til konungs húsa
framvísar tvær,
Fenja ok Menja;
þær ro at Fróða
Friðleifssonar
máttkar meyjar
at mani hafðar.

2.
Þær at lúðri
leiddar váru
ok grjóts gréa
gangs of beiddu;
hét hann hvárigri
hvíld né ynði,
áðr hann heyrði
hljóm ambátta.

3.
Þær þyt þulu
þögnhorfinnar:
„Leggjum lúðra,
léttum steinum.“
Bað hann enn meyjar,
at þær mala skyldu.

4.
Sungu ok slungu
snúðga-steini,
svá at Fróða man
flest sofnaði;
þá kvað þat Menja,
var til meldrs komin:

5.
„Auð mölum Fróða,
mölum alsælan,
mölum fjölð féar
á feginslúðri;
siti hann á auði,
sofi hann á dúni,
vaki hann at vilja,
þá er vel malit.

6.
Hér skyli engi
öðrum granda,
til böls búa
né til bana orka,
né höggva því
hvössu sverði,
þó at bana bróður
bundinn finni.“

7.
En hann kvað ekki
orð it fyrra:
„Sofið eigi meir
en of sal gaukar
eða lengr en svá
ljóð eitt kveðak.“

8.
„Var-at-tu, Fróði,
fullspakr of þik,
málvinr manna,
er þú man keyptir;
kaustu at afli
ok at álitum,
en at ætterni
ekki spurðir.

9.
Harðr var Hrungnir
ok hans faðir,
þó var Þjazi
þeim öflgari;
Iði ok Aurnir,
okkrir niðjar,
bræðr bergrisa,
þeim erum bornar.

10.
Kæmi-a Grótti
ór gréa fjalli
né sá inn harði
hallr ór jörðu,
né mæli svá
mær bergrisa,
ef vissi vit
vætr til hennar.

11.
Vér vetr níu
várum leikur
öflgar alnar
fyr jörð neðan;
stóðu meyjar
at meginverkum,
færðum sjalfar
setberg ór stað.

12.
Veltum grjóti
of garð risa,
svá at fold fyrir
fór skjalfandi;
svá slöngðum vit
snúðga-steini,
höfga-halli,
at halir tóku.

13.
En vit síðan
á Svíþjóðu
framvísar tvær
í folk stigum,
beiddum björnu,
en brutum skjöldu,
gengum í gögnum
gráserkjat lið.

14.
Steypðum stilli,
studdum annan,
veittum góðum
Gothormi lið;
var-a kyrrseta,
áðr Knúi felli.

15.
Fram heldum því
þau misseri,
at vit at köppum
kenndar várum;
þar sorðu vit
skörpum geirum
blóð ór benjum
ok brand ruðum.

16.
Nú erum komnar
til konungs húsa
miskunnlausar
ok at mani hafðar;
aurr etr iljar,
en ofan kulði,
drögum dolgs sjötul,
daprt er at Fróða.

17.
Hendr skulu hvílask,
hallr standa mun,
malit hefi ek fyr mik;
mitt of leiti;
nú mun-a höndum
hvíld vel gefa,
áðr fullmalit
Fróða þykki.

18.
Hendr skulu höndla
harðar trjónur,
vápn valdreyrug,
vaki þú, Fróði,
vaki þú, Fróði,
ef þú hlýða vill
söngum okkrum
ok sögnum fornum.

19.
Eld sé ek brenna
fyr austan borg,
vígspjöll vaka,
þat mun viti kallaðr,
mun herr koma
hinig af bragði
ok brenna bæ
fyr buðlungi.

20.
Mun-at þú halda
Hleiðrar stóli,
rauðum hringum
né regingrjóti;
tökum á möndli
mær, skarpara,
erum-a varmar
í valdreyra.

21.
Mól míns föður
mær rammliga,
því at hon feigð fira
fjölmargra sá;
stukku stórar
steðr frá lúðri
járni varðar,
mölum enn framar!

22.
Mölum enn framar!
Mun Yrsu sonr,
niðr Halfdanar,
hefna Fróða;
sá mun hennar
heitinn verða
burr ok bróðir,
vitum báðar þat.“

23.
Mólu meyjar,
megins kostuðu,
váru ungar
í jötunmóði;
skulfu skaptré,
skauzk lúðr ofan,
hraut inn höfgi
hallr sundr í tvau.

24.
En bergrisa
brúðr orð of kvað:
„Malit höfum, Fróði,
sem munum hætta,
hafa fullstaðit
fljóð at meldri.“

21. Kafli

Efnisyfirlit