Víkingar á Írland 795-1170

Fyrstu fjörutíu árin eða svo, frá 795 til um 836, eru víkingaárásir í skýru mynstri eins og fyrr sagði. Árásirnar sjálfar voru snöggar og stuttar nærri ströndinni af áhöfnum skipa, undir segli og árum, voru nógu hraðar til að koma á óvart. Mjög líklega voru þær leiddar af óháðum höfðingjum og skipulagslausar. Engir leiðtogar víkinga eru nefndir í írskum annálum fyrir 837. Þessir árásarmenn birtast skyndilega, réðust aðallega á eyjar og klausturbyggðir og hurfu jafn fljótt. Þeir bundu sig við jaðarinn: enginn víkingaárásir eru skráðar mikið lengra inn í landið en um tuttugu mílur frá sjó eða siglingaá. Strandvarnir, á Írlandi eins og í Frakklandi, voru mjög erfiðar vegna þess að árásarmennirnir komu hratt og óvænt. Engar varnir ​​virtust hafa verið byggðar við ströndin í virkjum eins og Frakkar byggðu meðfram ósi Rínar á 8. áratug níundu aldar og almennt voru írskir skipaflotar ekki vel þróaðir. En frá upphafi segir í annálum af bardögum írskra og víkinga og þar voru víkingarnir sagðir oft sigraðir af staðbundnum írskum konungum, sérstaklega á norður- og vestur Írlandi.

En eftir miðjan fjórða áratug níundu aldar fer að verða breyting á árásum þeirra. Upp úr 830 urðu árásirnar ákafari á Írlandi, eins og þær gerðu á Englandi og meginlandi Evrópu, og eftir því sem víkingar kynntust strandlengjunni betur komust þeir sífellt lengra inn í landið. Upp úr 836 hófust stórar árásir inn í landið. Á því ári greina annálar frá „fyrstu bráð heiðingjanna í Suður-Brega. . . og þeir fluttu marga fanga og drápu marga og tóku mjög marga fanga’. Þessu var fylgt eftir, líklega um haustið, af því sem annáll kallar „grimmustu eyðileggingu allra landa Connachta af heiðingjunum“ (Uastatio crudelissima a gentilibus omnium finium Connachtorum) —og hér má ætla að flotinn hafi verið virkur á Shannon og vötnum þar. Að endingu sigruðu víkingar og slátruðu Déis Tuaiscirt í bardaga. Jarðir þeirra lágu í austur Clare og í norður Limerick, sem liggur á milli Shannon. Þetta var fyrsti fundur víkinga við ættarveldi, sem kallað var Dál Cais, sá atburður setti mark sitt á sögu Írlands (og víkinga) næstu 200 árin fram á 12 öld. Annálar greina einnig frá því að St Maedóc klaustrið í Clonmore var brennt af víkingum á aðfangadagskvöld, að margir voru drepnir og mjög margir voru teknir til fanga. Athafnir víkinga frá hausti fram á miðjan vetur og þá sérstaklega taka fjölda fanga til lausnargjalds og til þrælahalds á þessum tíma árs, sýnir fram á að árásarmennirnir höfðu vetursetu á Írlandi, mögulega á aflandseyjum.

Árið 837 þegar sextíu skipafloti á Boyne og annar floti, einnig svipaður skipafloti birtust á Liffey, má gera ráð fyrir að þessir stóru flotar, sem voru samhæfðir, hljóta að hafa komið frá bækistöðvar miklu nær en frá Noregi, því það hefði verið mjög erfitt að halda þessum flota saman í langri ferð yfir Atlantshafið frá Skandinavíu. Þeir rændu Liffey-dalinn og sléttuna í Brega (þ.e. austur Meath) og rændu klaustur, virki og hús. Uí Néill frá Brega réðst á þá og drap 120 þeirra. Þessu fylgdi fljótlega meiriháttar bardagi við Inber na mBarc2 þar sem sveitir allt til suður Uí Néill voru sigraðar „Í óendanlegri slátrun en helstu konungar sluppu“.

Víkingar fóru nú að koma reglulega fram á vatnaleiðinni. Árið 837 voru þau á Shannon og þeir brenndu Inishcaltra (Holy Island on Lough Derg) og nálægar kirkjur. Sennilega voru sömu víkingar sigraðir í Cahernarry (Carn Feradaig), suður af Limerick. Á sama tíma voru víkingar á Erne og allar kirkjum í Erne, þar á meðal Clones og Devenish voru rændar. Þetta eru líklega árásarmennirnir sem síðar var slátrað við Assaroe á Erne. Þeir voru einnig virkir á Boyne og sigruðu írskan her nærri Slane. Árið 838 sigruðu þeir Connachta í bardaga og drápu Mael Dúin mac Muirgiusa, son konungs í Connacht samkvæmt annálum.

Árið 839 settu víkingarnir flota (einn annállinn kallar það murchoblach „sjóflota“) á Lough Neagh, stærsta írska vatninu og tengist norðurströndinni við Neðri Bann, og frá bækistöðvum sínum „rændu þeir konungsríki og klaustur í norður Írlandi“, eins og annáll segir. Árið 840 réðust þeir á Louth frá Lough Neagh – líklega landleiðina og tóku „biskupa, presta og fræðimenn í haldi og drápu aðra“. Skömmu síðar var í Armagh, aðeins tíu mílur frá Lough Neagh, brennd minnismerki og kirkjur – og sumir annálaritarar kenna víkingum í Lough Neagh um þetta. Í Annálar Ulster fyrir árið 841 í fyrstu færslunni segir: „Gennti fyrir Loch Eachach beós „Heiðingar enn á Lough Neagh..

Augljóslega höfðu annálaritarar búist við að þeir hyrfu, líklega hafa víkingarnir haft vetrarsetu á Lough Neagh í fyrsta skipti veturinn 840-41. Árið 841 nefna annálar tvo mikilvæga atburði í fyrsta skipti: Stofnun skipavíga (longports) við Linn Dúachaill (Annagassan, co Louth) og í Duiblinn (víkingaborgarinnar Dyflinni). Frá Annagassan; víkingarnir rændu miðlöndin og sérstaklega Westmeath; frá Dublin rændu þeir lönd Leinstermen og Uí Néill allt til Slieve Bloom; og þeir rændu kirkju jafnt sem leikmenn. Það eru líklega þessir víkingar sem rændu Clonenagh og eyðilögðu Clonard og Killeigh (um það bil fjórar mílur suðaustur af Tullamore). Aftur hafði annálaritarinn ekki búist við að flotabúðir í Dublin yrðu varanlegar og segir í annarri færslu sinni fyrir 842: Geinnti fyrir Duiblinn beos „Heiðingjar enn í Dublin“.

Víkingarnirvoru komnir til að vera og reynt var að byggja víggirtar byggðir á nokkrum stöðum.Víkingar Annagassan rændu Clonmacnoise árið 842 og þeir hertókuábótann í Clogher, og hann dó síðar í þeirra höndum. Það var enn lið víkinga í Annagassan árið 852 þegar þeir rústuðu Armagh þaðan.

Víkingar í Dublin rændu klaustrunum í Birr og Seirkieran á landamæri Munster og árið 845 settu þeir upp herbúðir nálægt Tullamore. Þessi starfsemi fól í sér langa leiðangra á landi um óvinveitt landsvæði. Árið 852, fór annar víkingafloti langt upp með ánni nálægt Slane á Boyne, gegnt Rosnaree. Annar flotinn lagði að landi við Linn Sailech við strönd Ulaid. Enn einn floti var við Caeluisce, þröngt vatn milli Newry og Warrenpoint.

Að auki voru víkingarbyggðir á Lough Ree árið 844 og þeir settu upp bækistöð eða búðir (annáll kallar það dúnad) þar árið 845. Frá þessum stöðvum rændu víkingar Connacht og Meath og brenndu Clonmacnoise, Clonfert, Terryglass, Lorrha og önnur klaustur. Mjög líklegt, voru þetta víkingar frá Shannon, sem náði helstu kirkjumönnum á Írlandi, Forannán, ábóta í Armagh, og fylgdarlið hans meðan hann var á ferð í Munster, og borinn (og helgigripi hans) á brott til skipanna í Limerick. Hann kom aftur frá Munster með helgigripi Patricks árið 846, eflaust eftir að hafa greitt mikið lausnargjald. Þessi atburður hefði brugðið og truflað samtíðarmenn hans.

Víkingahöfðinginn sem virðist hafa stjórnað þessum víkingaflotum og athöfnum þeirra er sá sem írskir annálar nefna á nafn í fyrsta skipti, var sagður konungsborinn frá Lochlann. Víkingaleiðtogunum var Thorgest (á latínu Turgesius). Annálar; Annals of the Four Masters tengja hann við árásir á Connacht, Mide og kirkjuna í Clonmacnoise árið 844.

Þessi Turges eða Turgesius er lýst í skýrri mynd í sagnarituninni. Almenn saga Írlands á þessu tímabili gefur ýmsar og misvísandi frásagnir af honum og athöfnum hans: hann á að hafa komið til Írlands með mikinn víkingaflota árið 832 eða 840, að hann innheimti skatta (danegeld), að hann væri yfirmaður víkinga á Írlandi og að írskt samfélag féll í sundur undir ofríki hans, að hann tók eignarhald á klaustrinu að Armagh og gerði sig þar að ábóta, þó að hann væri staðfestur heiðingi og reyndi að skipta út kristni með dýrkun Þórs, sem hann tók stjórn á Erne og Shannon og setti heiðna konu sína Ota í Clonmacnoise þar sem hún gaf véfréttir frá háaltarinu sem prestkona, að hann var ákveðinn og fær herforingi og stofnandi fyrsta víkingaríkisins í vestur Evrópa. Að lokum náði Mael Sechnaill honum og drekkti í Lough Owel 845. En flotar hans héldu áfram landnámi sínu og ránum eftir það. Mesti snillingur landvinninga víkinga, að sögn prófessors A. Bugge  var þessi Þorgestur, sem féll á Írlandi árið 845, eftir að hafa lagt undir sig hálft landið.

Ekki er ljóst hvað er satt og hvað er skáldað um þennan Þorgest, samtíma heimildir segja frá handtöku hans og drekkingu, en margt er fengið frá Cogad Gaedel re Gallaib, snilldarlegum áróðursannál frá tólftu öld, sem vegsamar Brian Boru og sigur hans í orrustunni við Clontarf árið 1014, og annálinn var skrifaður til stuðnings kröfum afkomenda hans um að stjórna Írland og hinni norrænu Dyflinni. Í þessum mjög svo mótsagnakennda texta eru sögulegu annálarnir dregnir fram, en úr tímaröð, gefin er í skyn röng atburðaröð og heildin er bragðbætt með þremur mjög tilfinningaþrungnum vísuspádómum um þjáningar af völdum víkinga sem eðlilega voru fyrirséðar og kenndar fornum miklum dýrlingum. Áhrifin voru gerð til að búa til ofurvíkinga í áhlaupum og ránum og sérstaklega árásum á Armagh, og var ætlað að sýna fram á það illa sem víkingar höfðu beitt Írlandi og árangursleysi Uí Néill við að verja landið og sérstaklega Armagh kirkjuna. Þessi skrif voru hugsuð sem bakgrunnur að sigri Brians á mjög litríku og hástemmdu máli.

Njálssaga segir einnig frá orrustunni við Clontarf, Brjánsbardagi er hann kallaður þar. Njálssaga var skrifuð árið 1280 og þó að hún einbeiti sér að stærri sögu sem spannar mörg ár, þá inniheldur hún mikinn fróðleik um orrustuna við Clontarf árið 1014. Brjáni konungi er ekki gerð mikil skil að öðru en að hafa verið giftur Kormlöðu (móðir Sigtryggs) á einhverjum tímapunkti. Orsök átakanna í Njálssögu virðist vera afbrýðisemi og reiði, sem er endurtekið þema í Njálssögu. Kormlaða er miðpunktur átakanna þar sem hún ráðgerði dráp á Brjáni konungi eftir að hann átti í ástarsambandi við aðra konu og eignaðist þrjú börn og hafði skilið við Kormlöðu. Kormlaða kallaði son sinn, Sigtrygg konung Dyflinnar son Ólafs Kvarans og fyrrum eiginmanns Kormlöðu, til að afla stuðnings frá öðrum víkingum til að fella Brján. Fyrir vikið áeggjaði Sigtryggur Sigurð jarli í Orkneyjar og víkinginn Bróðir (að áeggjan Kormlöðu) sem var með flota undan ströndum Manar. Bæði Sigurður og Bróðir heita stuðningi sínum við málstaðinn þar sem Sigtryggur lofar þeim báðum móður sinni sem brúði og ríki Írlands þegar Brján yrði sigraður, – í sitt hvoru lagi. Hins vegar leiddi áætlunin til margra ófyrirséðra hindrana, þar á meðal að Óspakur, vinur Bróðurs, neitaði að berjast fyrir Sigtrygg og barðist í staðinn með Brjáni konungi. Að lokum eru Sigtryggur og Sigurður drepnir í bardaga meðan Bróðir er nær um að brjótast í gegnum skjaldarvegg Brjáns konungs og drepa hann. Í framhaldi af því er Bróðir og menn hans handteknir, (Bróðir pyntaður með því að rekja úr honum garnirnar í bókstaflegri merkingu utan um eikartré) og drepnir. Sagan endar með einni af upphaflegu persónunum sem komu við sögu, Kára, sem yfirgaf Írland í pílagrímsferð eftir að hafa forðast átökin. Syni Brjáns héldu ríki sínu þó að hann létist og uppreisn víkinga var kveðin niður.

Það eru nokkrir hlutar þessarar sögu sem eru í ósamræmi við Cogad Gaedel re Gallaib. Það sem er mest áberandi í orsök átakanna, er reiði og áeggjan Kormlöðu. Sagan virðast hins vegar segja nokkuð vel af Brjáni. Þó líklegasta ástæðan fyrir því að Norðmenn réðust á Íra hafi verið vegna aukinna áhrifa írska konungs á yfirráðasvæði þeirra, þá dregur Njála upp aðra mynd og kennir Óspaki um ósigurinn vegna þess að hafa sagt Brjáni af hersafnaði Sigtryggs. Sem víkingar lýsa þeir atburðinum árið 1014 á þann hátt sem er bæði í takt við einkenni þeirra og í takt við siðpredikun Njálssögu, – að aldrei að treysta reiðri konu.

Víkingaárásir um miðja níundu öld var hins vegar miklar á Írlandi. Það virtist sem að sumir samtímaklerkar að minnsta kosti lytu svo á að Írland hafi verið um það bil að verða yfirkeyrt og háð víkingum, og þetta er skoðun brottfluttu írsku prestanna sem flúðu til franskíska keisaradæmisins og stóðu að baki frásagna Annales Bertiniani fyrir árið 847:  „Eftir að þeir höfðu verið í mörg ár undir árás frá víkingum, voru Írar undirgefnir þeim; víkingarnir hafa komið sér fyrir án andstöðu allra eyjanna umhverfis og hafa sest að á þeim „(Rau 1980, 70).

En hægt og rólega snerust helstu konungar gegn víkingum. Árið 845 sigraði Niall Caille mac Aeda, konungur af Tara og konungur Norður-Uí Néill, víkinga í bardaga við MagnÍtha (í Donegal). Árið 846 og 847 varðist Cerball mac Dúnlainge, konungur í Osraige yfirráðasvæði sitt og annálar fullyrða að hann hafi drepið yfir 1200 óvini. Niall Caille lést árið 846 í bardaga við víkinga, við Farragh, nærri Skreen (co Meath), og drap 700 þeirra. Sama ár tóku Ólchobar mac Cináeda, konungur í Munster, og Lorccán mac Cellaig, konungur í Leinster, saman höndum og sigruðu víkinga í miklum bardaga í Sciath Nechtain, nálægt Castledermot, við Kildare. Þar féll Tomrair jarl sem annálar kalla tanise righ Laithlinne ‘erfingja konungs Laithlins’, og 1200 hermanna hans. Sigurvegarinn Ólchobar fór í leiðangur til Cork til eyðileggja víkingavirkið. Eoganacht Cashel fylgdi þessu eftir með sigri á víkingum í Dún Maíle Tuile þar sem 500 féllu. Og Tigernach, konungur í Lagore (Suður-Uí Néill), sigraði víkinga í Meath og drap 1200 þeirra.

Dublin

Víkingar höfðu heimsótt Írlandi í um fjörutíu ár sem árásarmenn áður annálar skrá fyrstu varanlegu skipavirki við Duib-linn árið 841. Írskir annálar vísa reyndar til Dublin-byggðarinnar sem bæði Áth Cliath og Duib-linn, sem bendir til þess að þar kunna að hafa verið tvær byggðir við ósa Liffey, sem síðar mynduðu einn bæ. Uppgröftur við mynni Liffeyjar bendir til þess að víkingahópar hafi sameinast til að styrkja stöðu sína. Fornleifafræðingar hafa byggt hugleiðingar sínum á skipulagi Dyflinnar byggða á uppgreftri á öðrum skipavirkjum, Longporth, annarsstaðar á Írlandi.

Það var greinilega mikið af víkingum sem voru tilbúnir skapa sér nýjar lendur á Írlandi, og það er hægt að sanna það með írskum heimildum. Árið 871, Í annálum Ulster er greint frá því að 200 skip flota hafi komið til Dublin með á milli 5.000-10.000 menn, utan enskra, velska og skoska þræla, sem er tilvísun um tilgang þess leiðangurs. Jafnvel þó að tölurnar séu ekki nákvæmar var fjöldi víkinga sem komu til Dublin mikill. Þó ólíklegt sé að fjöldi þeirra hafi haldið áfram í Dublin, þá bendir það til þess að  íbúar Dublin voru orðnir fjölmennir í lok níundu aldar. Talið er að árið 847 hafi meira en eitt þúsund norrænir menn verið drepnir í ýmsum bardögum um allt Írland. Dublin stóð áfram í gegnum þessi áföll, sem vísar til hve margir norrænir menn voru á Írlandi á þessum tíma. Meðal þessara íbúa Dublin hefur mikill fjöldi þessara manna haft nauðsynlega hæfileika sem iðnaðarmenn á mörgum sviðum. Í Dublin voru á þessum tíma smíðuð skip úr írskri eik og viðhalds á miklum fjölda skipa. Þess vegna er líklegast að þessir iðnaðarmenn hafi að mestu verið norrænir innflytjendur blandaðir innfæddum í hjónaböndum.

Til þess að skilja þróun Dublinar verður að hana skoða í ljósi viðskipta, sem mikilvæga miðstöð í norrænu viðskiptaneti. Skipavirki í upphafi, Áth Cliath og Duib-linn (Dyflinni á íslensku, Dublin á ensku) urðu auðugt þéttbýli Dyflinnar. Mjög líklegt er að Dyflinni hafi byrjað sem nýlenda, stofnað af héraðskonungi í Vestur-Noregur. Annálar Ulster benda til þess að staðnum hafi verið stjórnað af jarli (erell), sem má rekja til norræns konungsdæmis. Þannig benda heimildir til þess að Dyflinni hafi strax stjórnað af konungsbornum snemma í tilvist sinni. Þessi jarl sem fyrr hefur verið getið, að nafni Þórir (Tomrair) frá Lochlann er sagður hafa dáið árið 848 í stríði gegn írskum herafla 129.

Þessi annálsfærsla er mikilvæg af þremur ástæðum: í fyrsta lagi, notkun orðsins jarls í írskum annála sannar vitund um pólitíska hugtakanotkun innan norræna stigveldisins mjög snemma í byggð Dyflinnar. Notkun á titli hans sýnir fram á hvoru tveggja, einskonar viðurkenningu á stöðu við hlið Íra, en einnig skýr tengsl milli Íra og norrænna manna, strax á þessum tíma.

Í öðru lagi, að jarl frá Lochlann hefði verið drepinn. Fræðimenn hafa haldið fram kenningum um staðsetningu Lochlann, án fullnægjandi ályktana sem hægt er að fá af annálum. Byggt á fornleifauppgögnum um einangraðar uppgötvanir í Vestur-Noregi er hægt að taka undir að það sem er nefnt í írskum annálum, Laithlind / Lochlann , tákni stað einhvers staðar á vesturströnd Noregs, og enn frekar að Laithlind / Lochlann var ekki Vestfold við Óslóarfjörð.  Þó að hefðbundin skoðun sé að Laithlind sé í Noregi, hafa sumir kosið að staðsetja það í norrænum hluta Skotlands, ef til vill á Hebreseyjum eða Norðureyjum. Sumir fræðimenn hafa fullyrt að Laithlind hafi verið nafn á víkingasvæði Skotlands og að verulegur hluti Skotlands – norður- og vesturlandseyjar og stór svæði á meginlandi strandlengjanna frá Caithness og Sutherland til Argyll – hafi verið hernumið af víkingum á fyrsta ársfjórðungi níundu öld og víkingaríki var komið þar á fyrir miðja níundu öldina.

129 AU 848.5 Bellum re nOlcobur, ri Muman, ₇ re Lorggan m. Cellaig co Laighniu fyrir gennti ecc Sciaith Nechtai [n] í quo ceciderunt Tomrair erell, tanise righ Laithlinne, ∣ ₇ da cet dec imbi. (Ólchobor, konungur Mumu, og Lorcan sonur Cellach með Laigin vann bardaga gegn heiðingjunum á Sciath sveitinni, þar sem Jarl Tomrair, fulltrúi konungs í Lochlann og tvö hundruð um hann.)

Í þriðja lagi, var longphort stjórnað af jarli, sem tengdist (erfinginn greinilega) konungi. Þetta leiðir í ljós að konungur frá Skandinavíu hafði hagsmuni af Dyflinni sem viðskiptamiðstöð. Ennfremur stofnun longphort í Dyflinni var undir eftirliti og umsjón afla í Skandinavíu, öfugt við aðra staði sem stofnaðir voru, annað hvort af víkingasveitum og óháðum víkingahöfðingja víða á Írlandi.

Dyflinni var svo mikilvæg fyrir konunginn í Lochlann og til að tryggja staðinn innan skandinavíska viðskiptanetsins að strax næsta ár, 849, komu 140 skip frá konungi útlendinganna, „til nákvæmrar hlýðni frá útlendingunum, sem voru á Írlandi á undan þeim.“ segir í annálnum.

Engin frekari deili eru á konungi útlendinganna, en þetta bendir enn einu sinni til áhuga víkinga á nýlendustöðvum sínar erlendis og nauðsyn þess að stjórna viðskiptum þar. Það er athyglisvert að þessi annáll segir ekki aðeins af Dyflinni, heldur er hún tekin upp sem niðurlæging allra útlendingar á Írlandi. Á þessum tíma eru annálarnir skráðir með fjölda skipþorpa, longphort , sem spruttu upp um allt Írland, þar á meðal Limerick og Waterford. Þeir tveir staðir þróuðust áfram og urðu mikilvægir staðir í viðskiptaneti norrænna manna.

Víkingahópar börðust um að stjórna Dyflinni strax árið 851, sem benti til þess að barátta hafi verið um stjórn annarra staða á norrænu viðskiptaleiðunum. Fornleifarannsóknir sýna að þegar á 10  öld er Dyflinni orðin umfangsmikið þéttbýli. Þær sýna víðtækar mannvistaleifar byggingaundirstöður, lóðir, stíga og ýmsa gripi sem gefa til kynna daglegt líf íbúanna, en ekkert hefur verið dagsett í fyrstu stigum landnám sem hófst árið 841 samkvæmt annálum. Þó víkingar hafi misst Dyflinni árið 902 og til 917 hafa fornleifarannsóknir sýnt að lífið hafi haldist óbreytt, og staðfestir með óyggjandi hætti að ekki hafi verið fall í búsetu milli 902 og 917. þrátt fyrir að margir fræðimenn hafi gert ráð fyrir að allir norrænir íbúar hafi verið reknir frá Dublin eftir sigur írskra konunga á víkingum Það sýnir að írsku konungarnir ​​höfðu reitt sig á viðskipti og efnahag Dyflinni víkinga.

Dublin sem höfuðstaður

Til þess að Dublin yrði raunhæfur stjórnunarstaður með norrænan bakgrunn var  nauðsynlegt fyrir bæinn að skapa í kringum sig þrjá stjórnunarþætti: konungssæti, dómsvald og mögulegt átrúnaðarsamfélag. Engar vísbendingar eru um konungskjör, ekkert  konungsaðsetur hefur enn verið afhjúpuð, en óhætt er að gera ráð fyrir að kastali Normanna síðar hafi verið byggður yfir upprunalegt konungssetur. Þessar forsendur er dregin af gögnum frá miðöldum, sem álykta að Henry II. hafi stofnað dómstóll á svæði sem miðaldaheimildir vísa til sem Þingstað. Slíkur staður var líklega tengur norræna bæjarhlutanum og Henry II. Hafi byggt dómstóll þar sem Austmenn í Dublin höfðu áður haldið sinn og þannig staðfesti hann sjálfan sig sem nýjan stjórnanda borgarinnar. Nákvæm staðsetning er ekki eins mikilvæg og sú forsenda að slíkt hafi verið til staðar. Þar voru dómsorð upplesin og verð á vörum fest. Það eru einnig til textafræðilegar vísbendingar um skóg með trúarlegum tilvísunum; rétt eins og Kaupangur hafði heilagt stöðuvatn eins og fjall innan Skíringssvæðisins, þá hafði Dyflinni einnig haft sinn eigin skóg. Skógur hafði tvöfalt mikilvægi, trúarlegra tenginga ásamt því að gefa timbur til að byggja og styrkja bæinn, svo og smíða og gera við skipin. Sem dæmi um það er skip sem fannst 1962 í Hróarskeldu í Danmörku og nefnt hefur verið Skuldelev 2, er eikarbyggð skeið, og er talin haf verið byggð í Dyflinni um 1042.

Því miður birtist fyrsta umtal um Caill Tormair, eða „Þórsskóg,“ í annálum Innisfallen með tilvísun um brennslu skógarins af hendi Brian Boru árið 1000, og sú frásögn kannski ekki áreiðanleg. Það væri líklegt að ætla að skógurinn væri til á uppbyggingu Dyflinnar snemma á víkingaöld og til loka fyrsta ársþúsundsins.

Viðskiptatengsl Dyflinnar og norrænu viðskiptabæjanna

Talið er að Dublin hafi á níundu öld verið lík Kaupangi á þessu frumstigi bæði í atvinnustarfsemi og innviðum í þéttbýli, eða skorti á þeim. Líklegt er að víkingar hefðu aðeins verið heimilt dvelja á Írlandi vegna efnahagslegs framlags og auðs sem það færði til landsins með viðskiptum. Víkingar dældu silfri til Írlands, sem var nokkuð sem írsku konungarnir gátu ekki hunsað. Greining hefur sýnt að silfur kom í mesta magni milli 850 og 950 til Írlands, sem bendir til þess að norræna viðskiptanetið hafi raunverulega komið Írlandi til góða á fyrsta þroskaskeiði þess. Dyflinni gaf ekki út eigin mynt fyrr en á 9. áratug níundu aldar undir stjórn norræna konungsins Sigtryggs Silkiskeggs.

Þetta mikla innstreymi silfurs vekur spurninguna: fyrir hvaða vöru fengu víkingarnir silfur sitt? Þótt Rómverska heimsveldið hafði aldrei litið á Írland sem eftirsóknarvert efnahagssvæði, hljóta víkingarnir að hafa fundið eitthvað sem dró þá ekki aðeins til Írlands heldur hélt þeim þar. Í lok áttundu aldar hafði Írlandshaf margt fram að færa hvað varðar flytjanlegan auð og vísbendingar um það hafa verið afhjúpaðar í grafreitum víkinga á Bretlandseyjum og í suðausturhluta Noregs. Þar hafa fundist hlutir ættaðir frá Írlandi á öllum byggðarstigum í Kaupangi, jafnvel á fyrstu áratugum níundu aldar. Einkum þrjár tegundir af ólífrænum efnum hafa verið greindir í Kaupang sem koma frá Írska hafinu: silfur, kopar og blý. Írskir koparhlutir voru grafin upp úr fyrstu lögum Kaupangs, sem bendir til þess að suðausturhluti Skandinavíu hafi átt viðskipti við Írlandshaf þegar á fyrri hluta níundu aldar.

Sjö brot úr silfurarmbandi sem smíðað var í hinum sérstakan írsk-norræna stíl, eru kannski mikilvægustu vísbendingar um samskipti staðbundina norrænna manna á Írlandi og Skandinavíu. Þessi tegund af armhringjum getur rakið sögu handverks síns aftur til Danmerkur um miðja níundu öld og þróaðist á Írlandi áður það birtist í norrænum bæ. Þetta segir þó lítið um hversu mikið magn silfurs var að koma til Írlands.

Hvaða verðmæti sóttu víkingar til Írlands?

Hvaða útflutningur var það sem skapaði allt silfrið sem streymdi til Írlands. Í stuttu máli var það þrælasala sem líklega hafi verið ábatasamasti útflutningur Írlands og Dyflinnar.  Byggt á annálum virðist sem víkingaárásir hafi snúist um að ná þrælum, það hafi verið reglulegt einkenni víkingaleiðangra frá Skandinavíu í Írlandshaf í lok áttunda aldar fyrir utan rán á klaustrum í upphafi. Skyndiárásir voru mjög margar á 8. og 9. áratug níundu aldar og ábatasöm þrælaviðskipti kunna e.t.v. hafa verið leiðandi þáttur í stofnun skipavirkjanna,  víða um Írland, þ.e. staðbundinna víkingavirkja sem sumir þróuðust í bæi.

Þróunin í þrælasölunni var tvíþætt, í fyrsta lagi var þörf á mannafla í vaxandi landbúnaði í norrænu löndunum með vaxandi útþenslu víkinga og í öðru lagi og á síðari stigum þrælasala til annarra svæða. Auður og efling Miðausturlanda olli einnig vaxandi eftirspurn eftir þrælum í hinu íslamska kalífat á 8. og 9. öld. Trúarbrögð eiga sinn þátt í að skilja hvernig norrænir menn urðu til að útvega Miðausturlöndum þræla sína frá Bretlandseyjum; Kristnum mönnum var ekki leyft að selja eða eiga aðra kristna þræla, og það var sérstaklega gróðavænlegt að selja kristna þrælar inn á íslamskra markaða. Þess vegna gátu heiðnu víkingarnir, sem höfðu almennt ekki tekið kristni, starfað sem hinn fullkomni milliliður í þrælaviðskiptum þar. Með þessum þætti endaði arabíska silfrið í höndum írskra konunga þar sem víkingum tókst að byggja viðskiptanet sitt frá vesturhluta Írlands allt til íslamska kalífatsins í Miðausturlöndum.

Þrælaárásir urðu skipulagðari og áhrifameiri sem leið á stjórnunartíma Dyflinnar og tryggði líklegast þróun bæjarins. Þegar Ólafur hvíti, konungur í Dublin, sneri aftur til Dublin árið 871 með gífurlegan 200 skipa flota og með á milli 5.000-10.000 mann her, utan enskra, velska og skoska þræla sem var fluttur yfir írska hafið samkvæmt samtímaheimildum, þýddi það ekki aðeins að mikill auður myndi streyma um bæinn vegna hagfræði mannsalsins, það þýddi að Ólafur og Ívar, meðkonungur hans, höfðu sameiginlega efnahagslega hagsmuni sem bundu þá og setu þeirra á Írlandi til frambúðar.

Írskir konungar stunduðu einnig mansal innan Írlands og hagkerfið á landsbyggðinni var því háð þrælahaldi jafnvel fyrir komu víkinganna. Þegar víkingar fóru að nýta þrælahald á milli svæða, hlýtur að hafa verið lítill löngun til að stöðva það, vegna þess að efnahagslegur ávinningur var of mikill. Má ætla að silfur til írskra konunga hafi m.a. verið fengið með þrælasölu til víkinga. Þrælar frá Bretlandi höfðu verið mjög vinsælir á Írlandi, og víkingar stunduðu árásir upp og niður alla vesturströnd Bretlands og upp til Skosku eyjanna. Hægt er að sjá af annálum 125 að þrælaárásir tengdust pólitískum bandalögum alveg frá um 870. Þetta skapaði þannig írskum konunga auð með því að búa til þrælamarkað sem þeir gætu hagnast á. Þó hafði þetta haft einnig sína galla, sem konungsríki hafi það þjást af þrældómi þegnanna. Í annálum fyrir árið 895 segir að Dyflinnar búar hafi ráðist á Armagh og tekið 710 fanga. Líklegt er að þessir fangar hafi verið fluttir erlendis til óþekkts ákvörðunarstaður fyrir mikinn gróða víkinganna og skelfingu Íra.

Dublin sem pólitísk ógn innan Írlands

Dyflinni varð fljótt pólitísk ógn við írsku konungsríkin og svo virðist sem danska konungsríkið og norska svæðið væru jafn fús og írskir konungar ​​til að stjórna bænum. Eins og fram kemur hér að framan var Dublin ótrúlega auðug og hverjum þeim sem hafði stjórn að hliðum hennar. Þó að við vitum mjög lítið um hið pólitíska stigveldi suðurhluta Skandinavíu á þessum tíma og sérstaklega um stjórnmál Kaupangs, gera írskar heimildir okkur kleift að skoða hvernig Dyflinni var stjórnað af norrænum höfðingjum á níunda öld, og þeir höfðingjar börðust einnig um stjórn á norrænum löndum.

Hvaðan komu víkingarnir?

Á Írlandi var keppni níunda aldar á milli Finngaill (ljósu útlendingar) og Dubgaill (dökkir útlendingar) sem hefur verið túlkuð sem árekstur tveggja norrænna landa. Engu að síður orka þær tvímælis og mótsagnir í sönnunargögnum þýða að sagnfræðingar hafa ekki verið sammála um af hvaða þjóðerni þessir hópar voru.

Í annálum segir að Dubgennti / dubgaill, eða dökku útlendingar, komu til Dyflinni og slátruðu miklum fjölda Finngenti / finngaill, ljósu útlendingar, og rændu herbúðirnar, tóku bæði fólk og eignir með sér. Nauðsynlegt er að gera stuttlega greinarmuninn á dubgennti og finngenti, þar sem auðkenning þeirra hefur áhrif á skilning okkar á því hvernig stjórnmál viðskiptanetsins virkuðu.

Árið 1891 hélt Heinrich Zimmer því fram að það hefður verið Danir sem herjuðu á Írland. Alexander Bugge svaraði árið 1900 og hélt því fram að víkingarnir á Írlandi og konungar þeirra hefðu verið Norðmenn.

Skoðun Bugge hefur ríkt þar sem flestir fræðimenn hafa litið á víkinga á Írlandi af norskum stofni. Engu að síður hafa umræður um uppruna konungsveldis Dyflinnar haldið áfram. Alfred Smythar hélt því fram að eftir stuttan tíma í hernaði hafi Norðmenn stjórnað Dyflinn í langan tíma, en eftir andlát leiðtoga þeirra, Ólafs hvíta, tóku afkomendur Ívars (sem Syth benti á að væru Danir) við völdum. Aftur á móti hélt Donnchadh Ó Corráinhas því fram að konungsveldið kæmi frá Noregi um Skotland og skosku eyjarnar. Þess má geta að á miðöldum var ýmsar sagnir, þar sem leiðtogar víkinga á Írlandi voru sagðir komnir frá. Samkvæmt tólfta aldarsögu Historia Gruffudd vab Kenan, hafi konungsveldið í Dyflinni var stutt af Haraldi hárfagra í Noregi.

„Í elleftu aldar sögu, sem er felld inn í „The Fragmentary Annals of Ireland“, eru Ívar og Óláfur sagðir synir norska konungsins Guðröðar. Ívar og Ólafur eru aftur kynntir sem bræður í þjóðsögulegum frásögnum um stofnun víkingabæja sem Gerald frá Wales skráði. Tilvísunin í Ívar son Rögnvalds frá Mæri sem ferðaðist vestur með Haraldi hárfagra í þrettánda aldarsögn, Saga Orkneyinga gæti einnig komið upp upprunalegri goðsögn um Ívar, sem hafi stjórnað í Dyflinni. Bugge segir um hann Ívar “En enn meiri maður hafi verið hinn goðsagnakenndi Ívar „hinn beinlausi“, sem á árunum 857 til 862 hafði barist á Írlandi, og leiddi nú hinn Mikla Heiðna her í gegnum England með frábærri velgengni, og hverfur svo af vettvangi áður en velgengnin snérist í gæfu Saxanna. Það var hann sem írsku annálarnir kölluðu „æðstu konung allra norrænna manna í Bretlandi og Írlandi,“ og ensku annálarnir nefna með dýpstu hatri, hylling hinna sigruðu. Í Íslendingasögunum er hann sá slægi, „sem hafði engin bein í líkama sínum, en var mjög vitur;“ sem náði árangri í hverju verkefni með viti, þegar hugrekki bræðra sinna hafði mistekist. Elstur sona Ragnars Loðbrókar með dóttur Sigurðar Fáfnisbana. Hann er hinn stöðugi þáttur í mismunandi hópum sigurvegara, eins og hann er sagður í mismunandi heimildum.

Í síðari frásögnum í þrettánda og fjórtándu aldar sögu, Ragnars saga loðbrókar og af Ragnarssonum , er Ívari sagður danskur. Frá því seint á nítjándu öld hefur þessi auðkenning haldist vel hjá sagnfræðingum, þrátt fyrir seint og þjóðsögulegt eðli þessara heimilda. Hægt er að líta á allar þessar ættfræðilegar fullyrðingar sem vafasamar tilraunir til að setja Ívar í stærra sögulegt samhengi atburða víkingaaldar. Á sambærilegan hátt, stangast á ættfærslur annarra stofnenda í víkinganýlendunum. Til dæmis er Rollo of Normandy auðkenndur sem norskur af höfundi Orkneyinga saga , en sem danskur eftir Dudo frá St Quentin.

Síðan á elleftu öld hafa ýmsir leitast við að bera kennsl á ólíka hópa afturvirkt eftir uppruna þeirra. Þær tilfærslur eru ef til vill undir áhrifum samtímans á ritunartímanum, þar sem konungsríki Noregs og Danmerkur urðu miðstýrðari og samkeppni jókst milli landanna. Staðreyndin er samt sú að á níundu og fyrstu tíundu öld eru nafnlausir víkingar auðkenndir sem Danir eða norskir í írskum annálum. Litamerkingarnar Dub og finn gæti alveg eins átt við hópa sem voru tengdir höfðingjum. Heiti eins og hin hvíti, eða hinn rauði sem oft var viðurnefni á víkingahöfðingjum getur allt eins átt við.

Hefðbundin fræði hafa talið eins og fyrr var nefnt, að dubgennti komi frá Danmörku, meðan finngenti  hafi komið frá Noregi; eins og í tilfelli Lochlann, þarfnast auðkennin reyndar meiri blæbrigðarflokkunar. Merking dub og finn hefur mun minna mikilvægi en sú staðreynd að þeir skipta víkingum í aðskilda hópa sem oftast er beitt á Breta í írskum og velskum heimildum og þar með hugmyndinni að hægt sé að beita finngenti lauslega á víkinganna sem byggðu Dyflinni frá vestur-norrænu áhrifasvæði, meðan dubgennti á almennt við um víkinga af dönskum uppruna sem höfðu einnig verulegan áhuga á öðrum Bretlandseyjum. Í þessu tilfelli eru finngenti tengdir meðlimum Lochlann, sem bendir til þess að þeir séu fyrri hópurinn, og líklega stofnendur Dyflinni.

Dubgennti er því annar hópur, sem leitaði eftir því að ná stjórn á mikilvægum norrænum viðskiptastað. Nákvæm deili á dubgennti er ekki síður mikilvæg en sú staðreynd að þeir virðast hafa komið til þess að trufla viðskiptaleiðir og náðu góðum árangri í því að valda eyðilegging um allt landnám finngenti, sem gera verður ráð fyrir að séu þegnar Lochlann-konungs. Samt sýnast þessi ofbeldisverk hafi verið meira en gegn herbúðum víkingaskipa, það er, stríð gegn nýlendum norræns konungs. Þótt vest-norrænir hafi ef til vill skorið á viðskiptaleið sem fyrr tengdust dönskum til Írlands, virðist sem danska konungsríkið hafi almennt leitast við að auka stjórn sína á vestrænum viðskiptaleiðum sem tengdust norræna viðskiptanetinu.

Valante túlkar franska annála að þeir bendi til þess að órói hafi verið í danska ríkinu og svæði þeirra á suðvesturhluta Skandinavíu á níunda áratug áttundu aldar. Það dró til átaka á svæðinu og hefur getað valdið því að Danir sendu leiðangra, dubgennti, til að trufla viðskiptin á milli Dyflinnar og tengsl Dyflinnar aftur til heimaríkis stjórnenda þeirra í Skandinavíu.135 En þessar tilgátur skortir nægileg sönnunargögn til að styðja það.

Ef danska konungsríkið hafði misst stjórn á Vestfold og aðgangi að Kaupangi, gætu þeir hafa reynt að leggja undir sig viðskiptaleiðir og staði sem voru tengdir nýju ráðamönnum Vestfold, til að reyna að nýta sér nýjar leiðir auðlegðar og ná Vesturfold á ný. Dyflinni reyndist vera auðug fyrir nýjar hendur og völdin hefðu getað hjálpað danska konungsríkinu að skaða nýja stjórnendur Kaupangs. Reyndar, þrátt fyrir nýja stjórnendur á báðum stöðum er að sjá að viðskiptaleiðir frá Írska hafinu til Skandinavíu hafi verið opnar, þrátt alla þessa baráttu um stjórn á Dyflinni. Danska ríki vildu greinilega auð Dublin, og hefði getað notað þær tekjur til að fjármagna herferðir sem notaðar voru í tilraun til að endurheimta Vestfold.

133 Etchingham, „Laithlinn,„ ljósir útlendingar “og„ dimmir útlendingar “: hver og einn víkingur er kominn á níunda aldar Írland, “85.

134 Sjá frekari umræður: Downham, Viking Kings of Britain og Ireland: The Dynasty of Ívarr to A. D. 1014, 14-15.

135 Valante, Víkingarnir á Írlandi, 69-71.

Svo virðist sem finngenti hafi aftur tekið við stjórninni í Dublin tveimur árum síðar, árið 853, þegar Ólafur, sonur konungs af Lochlann, kom með stóran flota og tókst að koma aftur á yfirráðum yfir Dyflinni. Reyndar segir í annálunum að hann hafi orðið konungur yfir öllum útlendingum á Írlandi, sem bendir til að hann sigraði ekki aðeins Dubgennti í Dublin, heldur staðfesti vald yfir hinum víkingabæjunum, longport, á Írlandi. Ólafur reyndist mjög virkur á Írlandi og víðar á nærsvæði Dyflinnar og jók pólitísk og efnahagsleg áhrif sín um allt Írland. Írarnir virðast jafnvel líta á hann sem einskonar yfirkonung að því leyti að í annálunum er hann að safna skatti frá írskum, sem var einstakur atburður fyrir tilkomu hans.137

Undir stjórn Ólafs Hvíta, gerðu víkingar árásir gegn írskum smákóngum æ lengra frá Dyflinni, sem bendir til þess að árásirnar hafi ekki verið eingöngu notað til ræna. Árásirnar voru til að koma á og viðhalda sívaxandi landakröfu gegn írskum konungsríkjum. Víkingarnir ákváðu að þeir væru á Írlandi til að vera, og notaði her sem neyddi konungsríkin á Írlandi til þess stunda efnahagsþróun. Víkingarnir í Dublin styrktu einnig pólitíska viðveru sína snemma með bandalögum við sum írsk konungsríkin. Ekki aðeins gátu þeir selt sig sem málaliða með írskum konungum, en einnig voru tengsl mynduð með hjónaböndum og fóstri. Ólafur tryggði formlegt bandalag fyrir Dyflinni með því að giftast dóttur írsks konungs, Áed, og norrænir hermenn börðust fyrir hann í bardaga 862.138  Ári síðar var Ólafur nefndur konungur, svo greinilegt að hjónaband hans var pólitískt. 136 AU 853. með öðrum að meðan á stjórnartíð hans stóð, en slitnaði upp eftir andlát beggja konunga.142 Kannski vissi Ólafur að hann gæti ekki barið heri danska konungsríkisins niður nema með aðstoð Íra og tryggði því bandalag leiðtoganna tveggja; það var greinilega nægur auður á Írlandi fyrir báða.

Lítið er vitað um þriðja konunginn í Dyflinni umfram nafn hans, Ásl , hans er ekki getið í Anglo-Saxon Chronicle eða í Íslendingasögum. Auðkenni hans í írskum heimildum gefa ekki til kynna hvaða flokk hann tilheyrði, né heldur neitt merkilegt við nærveru hans umfram hugmyndina um að þrír hugsanlega ólíkir hópar ynnu saman við að tryggja tilveru Dyflinnar. Þriðja friðurinn var rofin aðeins fjórum árum síðar þegar annálarnir skráðu að Ásl hefði verið drepinn af frændum sínum.  Ólafur, Ívar og Ásl virtust hafa deilt sömu sýn um landvinninga í Skotlandi. Ólafur og Ásl réðst á Pictland árið 866 í þrælaleit, 144 og einng árið 870. Eftir ótrúlegt andlát Áls, sneri Ólafur aftur með Ívari.145 til árása á Skota: „Tveir konungar norsemanna,“ Ólafur og Ívar sátu um Dumbarton í fjóra mánuði áður en það féll fyrir þeim“, segja annálar. Þetta bendir til þess að konungarnir tveir hafi fundið Dyflinni örugga í fjarveru þeirra

141 AU 857.1 (Ímar og Amlaíb lagði leið á Caitil the Fair og hans norrænu írska í löndum Munster.)

142 AU 877,5 (Við Loch Cuan milli ljósu heiðingjanna og dökku heiðingjanna, þar sem Albann, konungur hinna myrku, féll.)

143 867.6 (Auisle, einn af þremur konungum heiðingjanna, var drepinn af frændum sínum í gíslingu.)

144 AU 866.1 (Amlaíb og Auisle fóru með útlendingum Írlands og Skotlands til Fortriu, rændu öllu Pictic land og tók gíslana frá þeim.)

145 AU 870.6 (Umsátrinu um Ail Cluaithe af Norsemenn: Amlaíb og Ímar, tveir konungar Norsemen, lögðu umsátur að virkinu og í lok fjögurra mánuði eyðilögðu þeir og rændu því.)

Líklegt er að Dyflinnar-konungarnir hafi verið innblásnir af herferð Stóra Heiðna hersins að sigra England og skildu ábatasaman ávinninginn af því að stjórna skattlöndum. Kannski fannst þeim að Írland yrði ekki sigrað og að Skotland væri auðveldara viðfangs. Sagan sýnir að vegna fjölda konungsríkja Írlandi var ekki nægilegt að sigra einn konung til ná miðstýrðu valdi yfir stóru landsvæði eins og í Skotlandi og Englandi, heldur þurfti að sigra tugi konunga til að tryggja stór landsvæði og þar afleiðandi þurfti mun meiri mannafla til að halda völdum. Hvað sem því líður, þá tryggði árangurinn við Dumbarton að lokum að Írlandshafið við Dyflinni varð eitt arðsamasta framtak víkinga, jafnvel þó stjórnendur þeirra gætu ekki tryggt yfirráð yfir ríkjunum.

Breyting verður á því hvernig Írar ​​litu Dyflinni sést þegar annáll segir frá komu flota Ólafs og Ívars flota til Dyflinnar árið 871 á 200 skipum með 5.000-10.000 norræna stríðsmenn sem og fjöldann allan af þrælum af öllum Bretlandseyjum. Ekki aðeins sýndi fjöldi víkinga yfirráð sín með slíkri valdasýningu, heldur einnig með komu auðlegðar í formi mannlegrar vöru. Þessir þrælar tryggði tvennt: fyrsta, það var pólitískt valdaleikrit sem sagði írsku konungunum að þeir gætu, og myndi hneppa írska íbúa í þrældóm ef þess væri þörf; og annað, að það tryggði að nærvera víkinga var nauðsyn fyrir írska hagkerfisins. Ef víkingar komu með silfur til baka frá Þrælamörkuðum í Miðausturlöndum, þá urðu Írar ​​alveg jafn ríkir og Dyflinnarbúar af þeim viðskiptum. Þegar víkingar hefðu í gegnum viðskiptanet sitt aðgang að mörkuðum frá öllum hinum þekkta heimi, þá fengu Írar ​​aðgang að þeim vörum, komnar til Írlands frá öllum heimshornum.

Veikleiki Dyflinnar

Eins og fyrr var getið truflaði pólitískur órói efnahagslíf Dyflinnar á á áratugnum milli 870 og 880. Þetta hafði afleiðingar langt út fyrir Skandinavía, og raunar varð Dyflinni þar af leiðandi veikara. Stöðugt innstreymi ungra, karlkyns stríðsmanna þurfti til að koma í stað þeirra víkinga sem fellu gegn Írum, það virðist nú sem slíkur liðsauki stöðvaðist til aðstoðar blönduðu írsk/norrænu sveitunum á síðustu áratugum níundu aldar.

137. Saman réðust þeir á lönd suður Brega og lönd suður Uí Néill. Annað dæmi þar sem basesmay hefur verið sett á vinalegt yfirráðasvæði var í bandalaginu milli AedFinnliath, kollvarps um norður Uí Neill, og Óláfr, konung víkinga í Dyflinni. Í 861 og 862 börðust þessir ráðamenn gegn Mael Sechnaill og náðu yfir Suður-Uí Neill.

138. Árið 866 fór Óláfr yfir til Norður-Bretlands til að fara í herferð gegn Picts og Aed lauk bandalaginu. Á sama ári setti Aed „alla bækistöðvar útlendinga, þ.e.a.s við strendur Norður-Írlands, bæði í Cenél nEógainand í Dál nAraide“ og sigraði stóran víkingasveit við Lough Foyle (Co. Derry) á landamæri landsvæðis hans.

Lát Ólafs og átök

Svo virðist sem Ólafur hafi látist stuttu eftir brottför hans frá Dublin 871; víst kom hann aldrei aftur til Írlands. Sonur Ólafs, Þorsteinn, var áfram á Írlandi og minnst er á andlát hans í annálunum sem bendir til þess að hann hafi verið nokkur áhrifamaður maður í Dyflinni og Írlandi.147

Eftir Ólaf brottför frá Dublin og andlát í kjölfarið, varð Ívar eini stjórnandi Dyflinnar, þar til hann lést árið 873. Í annálunum er vísað til hans sem „konungs allra Norðurmanna á Írlandi og Bretlandi,“ sem bendir til þess að Ívar hefði getað verið virkur foringi í Stóra heiðna hernum. Því miður, erfðu hvorki erfingjar hans né Ólafs slíka stöðu sem þeir höfðu haft og Dyflinni sá ekki aftur með formleg tengsl við Bretland fyrr en Dyflinnarforingjar tóku völdin í York árið 919.

Eftirmenn Ívars og Ólafs börðust um stjórnun Dyflinnar milli 875 og 896 og í annálunum er greint frá ofbeldisfullum átökum milli samkeppnisaðilanna.148 Velgengni Danalaga árið 875, var hugsanlega ástæða átaka hópanna, sem sáu möguleika á landvinningum á Írlandi eins og á Englandi, sem truflaði hugmyndina um sameiginlega viðskiptahagsmuni. Danir höfðu yfirhöndina í gegnum hald sitt á Englandi, sem gerði þeim kleift að styrkja viðskiptaleiðina um Norðursjó og Ermasundið. Því miður hafði hvorugur flokkurinn sterkan foringja til að leiða Dyflinni. Með stóru þrælaárásinni á Armagh árið 895 varð hungursneyð sem allt Írland þjáðist af árin 898-900.149 og veik forystu gat ekki haldið Dyflinni saman, það var bara tímaspursmál áður en Írar ​​reyndu að taka borgina yfir.

146 Valante, Víkingarnir á Írlandi, 76.

147 AU 875,4 (Oistín Amblaíbsson, konungur af Norsemen, var drepinn af svikum af Albann.)

148 888.9 (Sigfrith son Ímars, konungs í Norsemen, var svikinn og drepinn af frænda sínum.);

893.4  (Mikill ágreiningur meðal útlendinga Áth Cliath, og þeir urðu dreifðir, annar hluti þeirra fylgdi sonum Ímars, en hinn Sigfrith jarl.) 896.3 Sitriuc sonar Ímars var drepinn af öðrum norðlendingum.)

149 AU 898.2. (Blóðsturtu féll í Ard Cianachta.); 900,3 (Mikill skortur hafði áhrif á nautgripina.)

Árið 902 – Brottvísun frá Dublin

Árið 902 fékk skandinavíska viðskiptanetið hörmulegt áfall þegar írskur her undir stjórn Cerball mac Muirecáin, konungsins í Leinster, og Máel Findia mac Flannacáin, konunginn í Brega, sigraði víkingasveitirnar í Dublin. Í Annals of Ulster segir svo frá; „Yfirgáfu fjölda skipa sinna og sluppu hálf dauðir eftir að þeir höfðu særst og brotnað.“

Norræna viðskiptanetið varð nú aftur nauðsynlegur hluti af írska hagkerfinu og Írar ​​höfðu ekki rekið norræna íbúa bæjarins á brott, heldur einungis foringja og hermenn þeirra. Miðað við að íbúar Dyflinnar væru líklegast annar eða þriðju kynslóðar Írsk/norrænna á þessum tíma, þá er líklegt að stjórnendur Dyflinnar hafi leyft þeim að vera áfram enda voru þeir gangverk bæjarins. Þessi blönduðu íbúar voru mögulega of fjölmargir eða of samtengdir írskum íbúum til að væri hægt að fjarlægja þá að öllu leyti.

Það er mikilvægt að benda á ekki er talað um eyðileggingu Dyflinnar, né lýsir það bruna skipa eða bygginga, enda sýna fornleifarannsóknir fram á óslita búsetu á valdatíma Írsku konunganna. Reyndar var markmið Íra að losa sig við stjórnendur Dublinar og þeir hefðu ekki leyft þeim að eyðileggja bæinn, heldur að nota fyrir sig. Að írskur konungur réði yfir velmegandi höfn hefði bætt við völd, auð og áhrif hans í eigin ríki.

Missir á stjórn Dyflinnar var missir auðs, en Dyflinnarvíkingarnir urðu ekki óvirkir í Írska hafinu eftir brottfar þeirra og annálar rekja að barnabarn Ívars, höfuð ættarinnar í Dyflinni, var á ferðinni  á Norðursjó. Aðrir annálar segja þá hafa flúið til Norðvestur-Frakklands (og þar með talið Rollo, síðar konungur Normandí, forfaðir konungs Englands, Vilhjálms sigurvegara) en aðrir lögðu leið sína til eyjunnar Mön, þar sem fornleifar benda til þess að landnám víkinga hafi byrjað í kring 900.151 Ekki eru heldur neinar vísbendingar, fornleifar eða annálar, sem benda til þess að aðrir bæir á Írlandi hafi verið yfirgefnar á þessum tíma. Fornleifauppgröftur í Woodstown í Waterfordhöfn sýnir stöðuga byggð milli 850 og 1050 og hún varð síðar nauðsynleg fyrir viðleitni víkinga til að ná aftur tökum á Írlandi.152 Árið 914 kom stór floti víkinga til Waterford, og fleiri bættust til liðs við þá næstu árin.153 Árið 917, hertóku víkingar Dyflinni af Írum.154 Þeir tryggðu hald á höfninni árið 919.

Norrænu höfðingjarnir sem hraktir voru frá Dublin snéru ekki aftur til Skandinavíu. Aðeins fimmtíu árum eftir að Ólafur, sonur Lochlann-konungs, kom til ná aftur stjórn á nýlendu föður síns, höfðu leiðtogar Dyflinnar krafist sjálfstæðis frá norrænni yfirstjórn. Dublin var ekki lengur háð öðrum, heldur raunveruleg sjálfstæð eining. Þessi þrælahöfn hafði orðið auðuga sem gaf henni styrk sem þurfti til að krefjast sjálfstæðis síns.

Dyflinni var veikt en sjálfstætt borgarríki sem byrjaði sem flotastöð fyrir söfnun þræla, en á innan við öld byggði sig upp til að verða einn mikilvægasti bærinn á Bretlandseyjum og ef til vill í  norðurálfunni. Fyrir víkinga þjónaði Dyflinni sem lykill að aðgangi þeirra að silfri Mið-Austurlanda og Írar ​​sáu það sem leið til að efla eigin hagsmuni með auðsöfnuninni og styrking valds innan Bretlandseyja. Eftir því sem vald danska eða norska konungsríkja dvínaði yfir Írlandi, veiktist Dyflinni einnig þar til þeir misstu borgina. Því miður fyrir Íra gerðu víkingarnir sér grein fyrir því hvernig mikilvægur bærinn var fyrir viðskiptanet þeirra og þeir voru tilbúnir til að fórna miklu til að ná aftur stjórn. Reyndar fullyrðir Jóhannes Maas að „slátrunin sem fylgdi herferðinni til að endurheimta Dyflinni (átakanleg jafnvel á nútímamælikvarða) undirstrikaði mikilvægi Dyflinnar og hinna bæja víkinganna og verðið sem báðir aðilar voru tilbúnir að greiða fyrir stjórn á verslun og auði.“  Í byrjun tíundu aldar voru Dyflinni eflaust mikilvægasti hnúturinn í norræna viðskiptanetinu 156.

Áhrif víkinga annarsstaðar á Írlandi

Nokkur stigskipting er í aðkomu norrænna manna á Írland. Fyrsta stigið var tímabil árása á klaustur við strendurnar eftir verðmætum eins og fyrr sagði og það einkenndi fyrstu áratugina fram á þriðja áratug níundu aldar. 

Annað stigið. Frá árinu 830 verða írskir annálar ítarlegri og umfangsmeiri við að lýsa árásum víkinga sem nefna má nefna annað stigið í þessari þróun. Árásirnar breyttust nú í eðli sínu og víkingar byrja að ferðast lengra upp írsku árnar og inn í vötnin miklu. Nokkur klaustur voru rænd reglulega og árásirnar fóru að eiga sér stað innanlands í stað þess að vera bundnar við ströndina.

Þriðja stigið er meiriháttar breyting á víkingamynstrinu þegar þeir reisa varanlegri byggðir úr því sem áður var kallað „longphuirt“, einskonar víggirtar varðstöð til lengri dvalar. Síðan uxu þessir bæir og víkingar blönduðust Írum æ meira ​​og með tímanum varð til ný menning og sjálfsmynd skapaðist í þessu bæjum, nokkurskonar Írsk-norræn menning sem sést vel í margskonar handverki. Í nokkuð langan tíma, 876-916, var tiltölulega friðsælt samkvæmt annálum og þessir blönduðu þéttbýlisstaðir þróuðust. Þungi víkinga var einnig á þeim tíma á Frakkland og England sem voru aðlaðandi markmið og á Íslandi var hafið landnám.

Fjórða stigið, hófst árið 917 með endurtöku Dyflinnar.

Við uppgröft á Temple Bar West í austurhluta gamla bæjarins í Dublin hafa fundist leifar frá húsum frá síðari hluta 9. aldar og byrjun 10. aldar sem bendir til þess að byggðin hafi ekki horfið frá því er víkingarnir voru reknir út. Hvað gerðist á árunum 902 – 917 er óljóst, en líklegt er að fólkið sem varð eftir hafi verið kaupmenn en ekki stríðsmenn og staðurinn notaður til viðskipta innanlands. Víkingar sneri aftur til Dyflinnar árið 917 og að þessu sinni hélst sjálfstæði Dyflinnar meira eða minna þar til 1170 þegar Normannir tóku bæinn.

Það var á þessum tíma sem Dublin stækkaði verulega. Stækkunin átti sér líklega stað til að treysta nægjanlegt land til grunnþarfa fyrir bæinn, svo sem mat og hráefni, án þess að þurfa að treysta á samskipti við írska konunga. Fornleifauppgröftur í Dublin veitir sífellt betri mynd af því hvernig bærinn starfaði og hvernig hagkerfið þróaðist til þess að Dyflinni varð sjálfstæð frá norrænu heimalöndunum og Írlandi. Með því varð Dyflinni andstæðan við Kaupang og  auðvelt að sjá að Dyflinni starfaði sem hluti af flóknu og velmegandi viðskiptaneti rekinn af hópi metnaðarfullum norrænum kaupmönnum sem að lokum litu á sig sem óháða dönskum eða norskum stjórnmálaafskiptum. Skandínavarnir í Dyflinni var orðinn sérhópur og bærinn hafði þróast úr því að vera aðeins hnútur í viðskiptakerfinu í að vera sjálfstæður miðlægur staður. Þessi fjölskipaða miðstýring, sem veitti henni trúarleg, stjórnsýsluleg og lögfræðileg völd, leyfði Dyflinni að þróast eðlilega í meiriháttar hafnarborg og lifa af langt fram eftir víkingaöld.

Að lokum má sjá með sögulegum og fornleifafræðilegum heimildum að Dyflinni var áberandi norrænt að allri gerð og var byggð af íbúum sem eru grafir á norrænan máta með norrænum stílvörum og var mjög svipað og í öðrum norrænum bæjum. Írsk menning hafði þó nokkur áhrif á skandinavíska menningu bæjarins, sem sést í írsk-norrænum handlistum.

Árásir víkinga og þróun þéttbýlis

Dublin, Cork, Limerick, Waterford og Wexford eru bæir sem voru afurðir víkingaaldar á Írlandi. Þessar byggðir uxu frá litlu upphafi til þess að verða efnahagslega mikilvægir þéttbýlisstaðir Írlands. Víkingaöld var mótandi tímabil í uppbyggingu írsk-norrænna bæja og varnir þeirra voru mikilvægar fyrir áframhaldandi tilvist þeirra og vöxt. Hluti af vexti þeirra var vegna þeirrar staðreyndar að þeir voru varðstöðvar og þróuðust í nokkrum skrefum í víggirta bæi með tímanum.

Cork                                                                                                                     

Samkvæmt Annálum voru fyrstu kynni Cork af víkingum árið 820 þegar ráðist var á klaustrið þar. Eftir þetta stofnuðu víkingar byggð við Cork. Getið er að Ragnall (Rögnvaldr), barnabarn Imar (Ívarr) og Ottir jarl (Óttar) komu með stóran her sem herjuðu á Munster og skiptust síðan í þrjá hluta, þar sem um þriðjungur settist að í Cork. Þetta átti sér stað árið 914. og að mestu var síðara tímabil víkinga friðsamt, þar sem skilningur hafði náðst við klaustursamfélagið í grenndinni, þar sem prestarnir nýttu viðskiptin til að fá enskt salt, frönsk vín og annan innfluttan varning, og það var vegna þess þessara presta sem víkingarnir gátu komið sér fyrir í Cork.

Á 12 öld er íbúum Cork lýst sem blönduðum og kemur fram í nöfnum á galísku á persónum, til dæmis „Malmaras Macalf (sonur Ólafs)“ og einn að nafni „Ua Dubgaill (afkomandi dökks útlendings)“. Á þessum tíma höfðu þeir einnig tileinkað sér kristni, eins og tiltekið er af einum írsk-norræns leiðtoga sem hafði kapellu tengda búsetu sinni og að þeir sóttu greinilega messuna í kirkju Heilagrar Grafar. Á þessu seinna tíma náði viðskiptanet Cork til Frakklands, Englands og Wales. Það sem einkenndi þessa bæi voru ákveðnir sameiginlegir þættir. Ein þeirra er skipulag bæjanna. Hús með skýrum afmörkuðum lóðum, samstilltum meðfram aðalgötu er eitt dæmi sem er að finna í öllum þessum blönduðu bæjum. Allir bæir eru einnig staðsettir mjög nálægt ám. Einnig er algengt að voru varnarvirki til staðar í öllum bæjunum.

Waterford                                                                                                                      

Nafnið kemur af fornnorræna orðinu „Vatnsfjörður“ og er venjulega þýtt yfir í annálum á annað hvort „Fjörð of the Rams“ eða „Windy fjord“. Fyrsta þýðingin er líklega tilvísun í útflutning sauðfjár en hin gæti verið vísun í fjörð sem öruggt skjól fyrir skip sem leita vars. Staðsetning Waterford er á litlu þríhyrningahverfi, umkringdur ánni Suir og mýrarjörðum við hlið St. Johns River. Uppruni Waterford er loðnari en Dyflinnar. Ein saga kemur frá rithöfundinum Charles Smith frá 18. öld sem skrifar að Waterford hafi verið stofnað árið 853 af Sitricus (Sigtryggi). Á sama tíma byggði Ivorus (Ívarr) Limerick og Amlavas (Óláfur) Dublin.                                                                                                                              

Limerick                                                                                                                            

Hinn norræni Hlymrekur byggði Limerick norðan við River Shannon og þverár hennar Abbey River. Fornleifaskrá frá Limerick er mun fátækari en hinna bæjanna. Engar vísbendingar eru um fornleifar eins og í öðrum írsk-norrænu bæjunum á tímabilinu. Það eru samt sögulegar heimildir sem nefna húsnæði í Limerick og þess vegna ætti ástandið að vera svipað þar. Fornleifafræði hefur hins vegar leitt í ljós um það bil 1,7m hátt varnarskipulag í Limerick, gróflega dagsett frá 12. öld. Víkingarnir í Limerick áttu oft í átökum við Víkinga í Dublin samkvæmt annálum.                                                                                                                                                                                                Bæði landfræðilega og pólitískt virðast víkingabækistöðvar á Írlandi hafa verið settar niður til að hámarka möguleika á viðskiptum. Þetta einkennir mynstur víkingauppbyggingar sem viðskiptastaði, hliðstæðum í mörgum menningarheimum áður. Í raun voru víkingar á Írlandi kaupmenn og ræningjar sem störfuðu sem menningarmiðlarar milli Írlands og Skandinavíu. Með menningarlegum samskiptum óx áberandi írsk-norræn sjálfsmynd sem einkenndi viðskiptasvæði stranda meðfram suður- og austurströnd Írlands. Í stuttu máli var staðsetning og þróun víkingastaða á Írlandi að mestu leyti afleiðing af samspili víkinga og Íra. Uppbygging víkingabæja átti sér stað um tveggja aldar skeið í samspili norrænna manna og Íra. Víkingabæirnir á Írlandi eru því afleiðingar krossfrjóvgunar menningarheima (að vísu með fjölmörgum ofbeldisþáttum) frekar en einföldum yfirráðum eins hóps af öðrum“

Kennileiti á vesturströnd Írlands og siglingaleið frá Íslandi.

Ekki langt frá Limerick, og nógu nálægt til að tengjast því, er eitt frægasta kennileiti siglingin á Írlandi, Slyne Head á ensku. En gamla írska nafn þess var Ltim Lrara „stökk hryssunnar“. Á nútíma írsku er það Ceann Leime „fyrir stökkið“ og það var nafn þess á kortum allt aftur til c. 1500. Frægt er að þetta örnefni kemur einnig fyrir í Landnámabók sem Jölduhlaup, þ.e. “hryssustökk“: Frá Reykanesi á sunnarverðu Íslandi segir í íslenskum fornritum hafi verið fimm dægra haf til Jölduhlaups. Gamla norrænan er bókstafleg þýðing á forn-írsku Ltim Lrara og þetta bendir til þekkingar sem er af nánum viðskiptum og menningartengslum. Athyglisvert er að Landnámabók nefnir þessa einu leið frá Íslandi til (vesturstrandar) Írlands. Á siglingaleiðinni suður og austur frá Limerick til Cork, til Waterford og til Wexford hljóta að hafa verið viðkomuhafni þar sem hægt var að komast til vars eða viðskipta á langri leið til austurstrandarinnar.

Heimildir.